Grote uitdagingen
Ondernemer, vernieuwer, visionair, Rubens was het allemaal. 400 jaar na zijn dood blijft de meesterschilder inspireren en is het Rubenshuis razend populair. De permanent stijgende bezoekersaantallen in het eeuwenoude pand stellen het museum voor grote uitdagingen. Hoe beleven zoveel mogelijk mensen Rubens’ leven en werk, zonder dat het gebouw en de collectie eronder lijden?
De infrastructuur is niet aangepast om zoveel bezoekers te ontvangen. Het onthaalpaviljoen is vandaag te krap, het historische huis niet voor iedereen even toegankelijk, de faciliteiten zijn beperkt. Een grondige, duurzame renovatie drong zich op. Hoe maken we het museumbezoek voor iedereen toegankelijk, volledig én onvergetelijk? En hoe verenigen we het museum met het internationale onderzoekscentrum Rubenianum, de collecties en bibliotheken?
Verbindend totaalconcept
In 2016 gaf de Stad Antwerpen, met financiële steun van Toerisme Vlaanderen, de opdracht aan de Vlaamse Bouwmeester een nieuwe visie te ontwikkelen voor het Rubenshuis. Op basis daarvan tekenden Robbrecht en Daem architecten in 2021 een masterplan uit voor het nieuwe museum. Het ambitieuze totaalconcept biedt een antwoord op alle uitdagingen.
Lees het interview met architect Paul Robbrecht
Het nieuwe Rubenshuis wordt dubbel zo groot. Zijdelings van Rubens’ historische huis, tuin en atelier verrijst een gloednieuw gebouw. Daarin komen naast het onthaal het nieuwe museumcafé, het onderzoekscentrum en de internationaal gewaardeerde Rubens-bibliotheek: dé place to be voor elk onderzoek naar Rubens en zijn tijdgenoten. De nieuwe ingang vormt het startpunt van een opnieuw uitgedachte, toegankelijke bezoekersroute doorheen het vernieuwde museum.
Daarnaast worden het historische gebouw en de baroktuin zorgvuldig gerestaureerd. Met veel respect voor het verleden én voor de toekomst. Zodat Rubens’ huis, tuin en leefwereld in al hun pracht bewaard blijven en ook komende generaties blijven inspireren.
Eigentijds Rubensiaans paleis
Toen Rubens begin 17de eeuw zijn palazzo ontwierp, voegde hij aan het bestaande Vlaamse pand vernieuwende Italiaanse elementen toe. De architecten bouwen hierop verder. De nieuwbouw, zes verdiepingen hoog, vertrekt vanuit Rubens’ visie én is tegelijk heel eigentijds. Oud en nieuw komen samen, net als toen.
- De horizontale lijnen en vele verticale zuiltjes op de voorgevel verwijzen naar de rijke bouwtraditie van historische Italiaanse palazzo’s.
- De opeenstapeling van de rijtjes kolommen doen ook denken aan krachtig gespierde ribbenkasten en lichamen. Helemaal zoals in Rubens’ schilderijen.
- De grote wenteltrappen binnen en het voortdurende lichtspel van de zuiltjes buiten suggereren beweging, Rubens’ andere specialiteit.
- De achtergevel is ontworpen als voorgevel op de tuin, net zoals bij het bestaande historische gebouw. Zo zijn beide gebouwen via de tuin met elkaar verbonden.
- Twee reusachtige boekenkasten tegenover elkaar, over de volledige hoogte, geven elke verdieping iets huiselijks, historisch en wetenschappelijks.
Dit nieuwe gebouw komt zijdelings van de oorspronkelijke kunstenaarswoning, langs de straat Hopland. Prominent aanwezig en toch discreet. Zo blijft vanuit de majestueuze portiek het historische zicht op de binnentuin bewaard.
Zicht op voorgevel, achtergevel en het onthaal © Robbrecht en Daem architecten
Gerestaureerde kunstenaarswoning
De historische kunstenaarswoning, Rubens’ grootste meesterwerk, krijgt een grondige restauratie. Bezoekers van alle leeftijden genieten straks van meer comfort. Er komt ruimte bij voor sanitair en faciliteiten, voor presentaties en voor internationale tentoonstellingen. Een nieuw systeem voor klimaatbeheersing in de kamers beschermt de waardevolle collecties.
Onder de wintergang komt een opslagruimte en een bescheiden professioneel kunstdepot. In een nieuwe kelder onder de tuin beschermen nieuwe technieken het museum tegen brand- en waterschade. Zelfs het hoveniershuisje in de tuin zal na de werken toegankelijk zijn.
Ook het interieur wordt gerestaureerd, voor een sterkere historische beleving. Storende technische elementen worden weggewerkt, een subtiel ingebouwde lift maakt het museum grotendeels toegankelijk voor iedereen. We maken het gebouw ook duurzamer, veiliger en energiezuiniger.
Eigentijdse baroktuin
In Rubens’ tijd al was de baroktuin een prachtige groene oase. Ook hier zag je duidelijk de hand van de meester. De magistrale combinatie van bloemen, kleuren en planten brachten rust en beweging. De inspirerende tuin vormt dan ook het decor voor verschillende schilderijen en familieportretten. Zelfs van andere kunstenaars uit die tijd.
De binnentuin verbond de verschillende privévertrekken, gastenkamers en het schildersatelier. Verbinding staat ook in het nieuwe concept centraal. In de nieuwe baroktuin komen verleden en vernieuwing samen. Bezoekers stappen door de tuin van het nieuwe onthaalgebouw naar het historische pand en weer terug. Het eigentijdse tuinontwerp van Ars Horti, samen met het Agentschap Onroerend Erfgoed, gaat terug op klassieke baroktuinen uit Rubens’ tijd. En in de perkjes bloeien straks historische plantenfamilies, volgens hedendaags kleuradvies van modeontwerper Dries Van Noten.
Plant mee aan Rubens’ nieuwe tuin! Vanaf 10 euro kan je bloembollen, vaste planten, struiken en bomen aankopen. Zo draag je zelf je kiempje bij aan een levend meesterwerk. Word hofleverancier van Rubens’ tuin en ontdek de voordelen!
De toekomst in cijfers
Met de vernieuwing van het Rubenshuis koestert het museum grootse ambities, net zoals de meester in zijn tijd. Een blik op de toekomst in enkele cijfers.
Nieuwbouw
- 2.600 m² oppervlakte
- 4.000m³ uit te graven grond
- 8 verdiepingen
- 28 meter diep zijn de funderingen
- 10 meter diep is de kelder
- 1.400m³ stortbeton; ca 9m³ per betonmixer
- 350 ton wapeningsstaal, waarvan 200 ton te vlechten op de werf en 150 ton in prefab betonelementen
- 20 geothermische boringen op een diepte van 150m
- 456 zuiltjes met een diameter van 18cm en een hoogte van 420cm op het gelijkvloers en 340cm op de verdiepen
- 800m² glas
- 48 zonnepanelen
- 700 liter verf voor de schilderwerken
Nieuwe Rubenstuin
- 8.835 nieuwe planten in totaal
- 39 bomen
- 4.170 vaste planten
- 612 klimplanten
- 3.150 bloembollen en stinzenplanten
- 346 heesters
- 438 haagplanten
- 30 orangerieplanten
- 50 waterplanten
Timing
- 30 mei 2016: opdracht ontwikkeling nieuwe visie
- 2019: voltooiing restauratie portiek en tuinpaviljoen
- 2021: voorstelling masterplan Robbrecht en Daem architecten
- Voorjaar 2022: start bouwwerken nieuwbouw
- Najaar 2022: start heraanleg Rubenstuin
- 8 januari 2023: sluiting museum, start renovatie Rubenshuis
- 2024: vermoedelijke opening nieuwbouw en tuin
- 2027: vermoedelijke opening vernieuwde Rubenshuis n.a.v. 450 jaar Rubens
Financieel
- Stad Antwerpen: 22.7 miljoen euro
- Toerisme Vlaanderen: 3 miljoen euro
