Jacques Jordaens, Mozes met Aaron en Mirjam 

Op de tekening zie je drie personen. Helemaal rechts staat de profeet Mozes, links daarvan staan zijn zus Mirjam en broer Aäron. Ze geven Mozes kritiek omdat hij getrouwd is met een zwarte vrouw. Mozes is aan het woord en probeert zijn echtgenote, die hier afwezig is, te verdedigen. Achter hen luistert God mee in de vorm van een donkere wolk.  

De tekening gaat terug op een passage uit het Bijbelse boek Numeri van het Oude Testament. Alle elementen van de tekst zijn bijna letterlijk overgenomen in de tekening.   

In 2007 legt onderzoek een link tussen deze tekening en Jordaens’ latere schilderij Mozes en zijn Ethiopische vrouw. Niet evident, want ze zien er helemaal anders uit. Op de tekening staan drie personen, op het schilderij twee. De wolk verdwijnt, de zwarte vrouw komt in de plaats. 

Toch zijn er opvallende gelijkenissen. Mozes’ hoorntjes, als eigenwijze plukjes haar, komen zichtbaar terug in het doek. Hetzelfde met zijn frons, scherpe neus, rode wangen en donkere baard. Zelfs het handgebaar en de plooien van zijn gewaden zijn verwant. 

Tekening en schilderij gaan terug op hetzelfde verhaal, maar elk op een andere manier. De tekening volgt netjes de Bijbelse tekst. Voor zijn schilderij maakt Jordaens een nieuwe interpretatie. Staat in de voorstudie de afkeuring centraal, verlegt hij de focus in het doek naar de liefde. Daarom verdwijnen Aäron en Mirjam en komt Mozes’ vrouw prominent in de plaats. De boodschap is nu veel krachtiger. 

Door beide werken met elkaar te vergelijken, krijg je een zeldzame inkijk op het verrassende artistieke denkproces van Jordaens. Je ziet hoe de kunstenaar echt zoekt — in de nieuwe compositie krijgt hij zijn boodschap veel beter verteld. Het schilderij is een krachtig statement over gelijkheid.  

Hoe modern Jordaens was, weten we dus mede dankzij de tekening. Daarom het enorme belang van deze zeldzame voorstudie. Het Rubenshuis kocht deze waardevolle voorstudie aan en voegde ze toe aan de collectie. Zo blijven tekening en schilderij samen.