Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Op de hoogte blijven van de laatste nieuwtjes en activiteiten van het Rubenshuis? Abonneer je op de nieuwsbrief.
InschrijvenBibliotheek breidt uit
De bibliotheek van het Rubenshuis was al goed voor ruim 2000 lopende meter aan boeken, kunstwerkdocumentatie en archiefstukken. Met het archief van tekeningexperte Anne-Marie Logan, de nalatenschap van Rubenskenner Arnout Balis, Rubens’ geïllustreerde bibliotheek én het archief van Rubens’ buitenverblijf het Steen komen daar nog eens vier collecties bij. Ze vormen een kostbare schakel in de verdere reconstructie van het leven en werk van Peter Paul Rubens.
©Ans Brys
Met de schenking van Rubenskenner Ludwig Burchard in 1960 ontpopte het Rubenianum zich in één klap tot een gespecialiseerde bibliotheek en onderzoekscentrum voor de Vlaamse Kunst uit de 16de en 17de eeuw. Ook na de fusie met het Rubenshuis en de verhuizing naar Hopland geldt de Burchard-collectie als de ruggengraat van de bibliotheek. Door de jaren heen volgden veel onderzoekers en liefhebbers het voorbeeld van Burchard. Recent ontving het Rubenshuis twee uiterst waardevolle schenkingen en een bruikleen. Daarbovenop kocht het Rubenshuis de geïllustreerde bibliotheek van Rubens. Vlak voor de opening van de nieuwe bibliotheek breidt de collectie fors uit.
©Ans Brys
Collectie Anne Marie Logan
De wereldvermaarde historica bouwde 55 jaar lang aan een prestigieuze archief met naslagwerken en documentatie over de tekeningen van Rubens. Die schonk ze in 2024 aan het Rubenshuis. Ze vormden de basis voor haar talrijke publicaties over de kunstenaar en de spraakmakende Rubens-expo waarmee ze in 2005 de bezoekers van het New Yorkse Metropolitan Museum of Art en de rest van de wereld verbaasde. De Zwitserse structureerde haar indrukwekkende archief op basis van de locaties van de tekeningen die ze bestudeerde. Die overzichtelijke indeling stelt toekomstige onderzoekers in staat om zich heel gericht verder te verdiepen in Logans bevindingen, methodes en ervaringen van de jaren 1960 tot nu.
De 110 dozen met 2770 kilogram aan archiefmateriaal en boeken van de intussen 88-jarige experte in het getekende oeuvre van Rubens arriveerden recent in Antwerpen. Het materiaal wordt de komende jaren nauwgezet gecatalogiseerd en toegankelijk gemaakt voor zowel onderzoekers als het grote publiek.
©Ans Brys
Het Balis-legaat leeft voort
In 2021 namen we helaas afscheid van Rubenskenner en dierbare collega Arnout Balis. Met de schenking van zijn nalatenschap leeft prof. dr. Arnout Balis eeuwig voort in het Rubenshuis. De band met de charismatische Brusselaar was nauw, want als voorzitter van het Centrum Rubenianum en stuwende kracht van het Corpus Rubenianum is zijn aandeel in de manier waarop de hele wereld nog steeds vol bewondering naar Rubens kijkt gigantisch. Balis’ huis stond vol met boeken over de meest uiteenlopende thema’s. Ook in zijn kantoor in het Rubenianum bewaarde hij een schat aan kostbare informatie. Dankzij deze schenking zijn er 880 titels bijgekomen die complementair zijn aan de bibliotheekcollectie.
De 25 meter aan boeken werd zorgvuldig opgeslagen in duurzame archiefdozen met de hulp van studenten archivistiek en kunstgeschiedenis. Leuk extraatje: de vele notitieblaadjes met aantekeningen over kunstwerken, boeken en gesprekken bleven bewaard. Ze leggen een extra kennis- en belevingslaag bovenop Balis’ passie en bewondering voor zijn favoriete artiest.
©Ans Brys
Geïllustreerde boeken naar Rubens
Dat Rubens ook titelpagina’s en illustraties ontwierp voor meer dan 75 boeken, is voor velen een verrassing. De aankoop van een privéverzameling van geïllustreerde boeken naar Rubens’ ontwerp was een uitzonderlijke kans. Naast deze boeken bevat deze verwerving ook boeken uit de 16de en 17de eeuw die een inspiratiebron vormden voor Rubens en waarvan hij wellicht ook een exemplaar in zijn boekenkast bewaarde. Veel boeken zijn alleen en uitzonderlijk verkrijgbaar via veilinghuizen en zeer gespecialiseerde handelaars.
In absolute cijfers: 9 lopende meter van in totaal 140 uitgaven in circa 150 originele banden van perkament en leer. Individueel bijzonder kostbaar, samen van onschatbare waarde. In zijn boekillustraties vond de veelzijdige kunstenaar opnieuw een manier om zich te onderscheiden en vernieuwend uit de hoek te komen. Ze staan bol van de symboliek: van verwijzingen naar de Griekse en Romeinse mythologie tot zijn weergaven van Egyptische hiërogliefen. Meer nog dan zijn schilderijen tonen deze tekeningen hoe boeken Rubens’ denk- en leefwereld bepaalden. Logisch dus dat ze nu een plek krijgen in de nieuwe bibliotheek, precies op de plaats waar hij vierhonderd jaar geleden zijn eigen boeken bewaarde.
Rubens' kasteelgeheimen
Toen de laatste privé-eigenaar van kasteel Het Steen in 2019 zijn landgoed bij Elewijt verkocht aan Visit Flanders, schonk hij ook alle archiefdocumenten uit het kasteel. Vlaanderen gaf dit historische archief over het vroegere buitenverblijf van Rubens en zijn echtgenote Helena Fourment in bruikleen aan het Rubenshuis. De bijzondere collectie vertelt het verhaal van Het Steen onder het bewind van verschillende eigenaren: van Maria Christina van Egmont tot Laurent-Benoît Dewez. Al gaat onze interesse vooral uit naar de periode dat Rubens en de 38 jaar dat Helena en haar nieuwe echtgenoot – Jan Baptist van Brouchoven – het kasteel gebruikten. Documenten uit die periode brengen de renovatiewerken in kaart, tonen hoe Peter Paul en Helena het land verder uitbreidden en vermelden de actieve betrokkenheid van die laatste bij het beheer van het omliggende landschap.
Het archief omvat 155 papieren en perkamenten stukken samen met drie recentere iconografische documenten. De eeuwenoude documenten werden eerst vakkundig gereinigd en nadien veilig opgeslagen in dozen. Later staat ook de ontsluiting van het volledige Steen-archief op de agenda. Zo gaat de herinnering aan de mooie momenten die Rubens tijdens zijn laatste levensjaren in Elewijt beleefde nooit verloren.