Kunstkast

Opgeborgen kunst- of rariteitenverzameling

Een item dat niet mocht ontbreken in een verzamelaarswoning was een kunstkast of ‘kunstkabinet’. Dat was een vernuftig ontworpen meubel met veel laatjes en (verborgen) vakken, vaak van kostbare houtsoorten vervaardigd, waarin kleinere voorwerpen uit een kunst- of rariteitenverzameling – antieke munten, cameeën, schelpen en andere kostbaarheden – werden opgeborgen. In de zeventiende eeuw groeide Antwerpen uit tot het belangrijkste internationale centrum voor de productie van dergelijke kasten. Zogeheten ‘kunstkabinetten’ of ‘cantoren’ met schilderijtjes had je in diverse formaten. Kleine kabinetjes stonden vaak te pronk op een bolpoottafel. Antwerpse kabinetten waren vaak versierd met geschilderde voorstellingen en juist dat maakte ze bijzonder. De kabinetten zijn vaak met ebbenhout belijmd en de schilderijtjes werden doorgaans op koper gemaakt. Dat materiaal leende zich goed voor transport over zee, waarbij rekening moest worden gehouden met grote temperatuurverschillen en een hoge luchtvochtigheid.   

Foto Noortje Palmers

Mythologische scènes

Bij de kunstkast in het Rubenshuis zijn de binnenzijde van de twee frontdeurtjes, het deksel en de laatjes en vakjes beschilderd met mythologische scènes naar composities van Rubens. De meeste daarvan zijn ontleend aan de Metamorfosen van de Romeinse dichter Ovidius (43 v.c.–17 n.C.). Voor kunstenaars uit de 16de en 17de eeuw een goudmijn aan Griekse en Romeinse mythen. Uitgebeeld is onder meer de geschiedenis van de beroemde Griekse jagers Meleager en Atalante. De voorstelling in het deksel van het meubel toont de twee helden tijdens de jacht op het Calydonische everzwijn. Op het rechter frontdeurtje schenkt Meleager de kop van het everzwijn dat hij heeft geveld als jachttrofee aan Atalante.

Het kabinet demonstreert duidelijk de grote aantrekkelijkheid van dit soort meubels: de koper verkreeg niet alleen een kast om zijn kostbaarheden in op te bergen, maar ook een miniatuurverzameling mythologische schilderijen naar de grote Rubens.

Foto Ans Brys

Specificaties

• Kunstkast, eerste helft 17de eeuw
• Eikenhout belijmd met ebbenhout, versierd met schilderijtjes op koper