U vindt het gerestaureerde werk van Jacob Jordaens (1593-1678) opnieuw op z’n vertrouwde plek in het groot atelier van de Italiaanse vleugel. Op dit schilderij zien we Neptunus, de god van de zee. Links van hem staat zijn vrouw Amphitrite. Op de voorgrond liggen enkele tritonen, mythologische figuren die half mens, half vis zijn. Het schilderij is gesigneerd en gedateerd op de rand van de schelpwagen: J. Jordaens fecit 16[4?]4 (het voorlaatste cijfer is moeilijk leesbaar).
Dit monumentale werk was dringend aan restauratie toe. Het schilderij was een aantal keer overschilderd om gebreken te verbergen. Bovendien was de vernislaag vergeeld. Door de verkleuring gingen details in de donkere delen verloren en oogden de originele kleuren veel minder fris.
Het restauratieproces
Marc Leenaerts is de schilderijrestaurateur van de dienst collectiebeleid Musea Stad Antwerpen. Hij werkte een jaar lang aan de restauratie. Zijn eerste actie is het oppervlaktevuil wegnemen. Daarna verwijdert hij de verkleurde vernislaag.
Aanbrengen van isolatievernis
Volgende stap is het aanbrengen van een isolatievernis. Die verzadigt de kleuren en fungeert als barrière tussen het originele werk van Jordaens en de ingrepen van de restaurateur. Zo kunnen toevoegingen bij een volgende restauratie eenvoudig worden verwijderd zonder het origineel te beschadigen.
Lacunes opvullen
Na het verwijderen van de vernislaag en de overschilderingen, worden lacunes in de verflagen zichtbaar. De restaurateur vult die op met een mengsel van krijt en lijm. De vullingen zijn noodzakelijk om de lacunes terug op een gelijk niveau te brengen met de verflaag. Daarna worden ze bijgewerkt.
Slotvernis
Finaal krijgt het schilderij een slotvernis. Die verankert de aangebrachte retouches en geeft het schilderij een bijzondere glans. Door de restauratie wint het schilderij opvallend aan kleur. Dat ziet u vooral aan het blauwe doek van Neptunus en het rode doek van Amphitrite.
Ontdekkingen tijdens de restauratie
De restauratie van ‘Neptunus en Amphitrite’, van Jacob Jordaens, bracht niet alleen het originele schilderij terug. Ze openbaarde ook een aantal geheimen.
- Jordaens schilderde dit werk niet op één doek. Het gaat om twee aan elkaar bevestigde panden. Dat wijst erop dat schilders materiaal gebruikten dat op dat moment in het atelier voorhanden is.
- Jordaens beslist tijdens het schilderen het doek aan beide zijden te verbreden. Dus moet hij de compositie aanpassen. Let even op de triton die op een kinkhoorn blaast. Die dook op nadat de vernislaag werd verwijderd. Oorspronkelijk schilderde Jordaens de triton rechtop, op de hoogte van het rechtse paard. Na het verbreden van het doek, wil Jordaens de triton lager afbeelden. Zo vormt hij een diagonaal met de twee paarden en de drietand van Neptunus. Een verstandige ingreep die de compositie versterkt.
- Het rode doek van Amphitrite was oorspronkelijk groter. Het liep ook verder door naar beneden.
- Jordaens schilderde dit werk met weinig verf en snelle penseelstreken. Dit valt bijvoorbeeld op aan het hoofd van Neptunus.
