Met de erkenning van dit schilderij heeft het Rubenshuis ook een werk van Jacob Jordaens op de Vlaamse Topstukkenlijst staan. Eerder werden 12 andere collectiestukken, waaronder het Zelfportret van Rubens en De kunstkamer van Cornelis van der Geest van Willem van Haecht al toegevoegd aan de lijst van zeldzame en onmisbare objecten.
Een allegorie op de Vrede van Münster
Neptunus en Amphitrite beeldt Neptunus, de Romeinse god van de zee, af terwijl hij de wilde wateren kalmeert. Links van hem zit zijn vrouw Amphitrite.
Het werk is waarschijnlijk een allegorie op de Vrede van Münster, een verdrag dat Spanje en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden op 15 mei 1648 in Münster sloten. Met dat verdrag kwam er een einde aan de Dertigjarige Oorlog tussen Spanje en de opstandelingen in de Verenigde Republiek der Nederlanden en werd de Republiek als soevereine staat erkend. De vrede liet scheepsverkeer via de Schelde weer toe, wat de Antwerpse economie ten goede kwam.
Vanaf de jaren 1640 maakte Jordaens vele werken in samenwerking met zijn ateliermedewerkers. Dit werk, dat van rond 1648 dateert en waarvan de uitvoering van een hoge artistieke kwaliteit getuigt, schilderde de Antwerpse meester echter volledig zelf.
Interessant weetje. Tijdens de restauratiebehandeling in 2015 ontdekte men dat Jordaens het schilderij aan beide kanten verlengd heeft. Dat liet hem toe de compositie sterker te maken. Die aanpassingen gebeurden nog tijdens de uitvoering van het schilderij en geven een bijzondere inkijk in de atelierpraktijken van Jacob Jordaens.
Kunstwerk met een bijzonder statuut
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden vele kunstwerken en cultuurgoederen uit openbaar en uit particulier bezit achtergelaten, geroofd of gestolen. Dat gebeurde ook in België. Zo werd Neptunus en Amphitrite teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie in de Ariusstrasse te München. Daarna werd het overgebracht naar het Collection Point München en vervolgens overgedragen aan België. Sinds 1951 draagt het Rubenshuis zorg voor dit werk.
Elke informatie die de herkomst van het schilderij (van voor 1943) verder kan verduidelijken, is welkom via rubenshuis@antwerpen.be.
Over de Topstukkenlijst
Het Topstukkendecreet regelt de bescherming van roerend cultureel erfgoed dat voor de Vlaamse Gemeenschap in Vlaanderen bewaard moet blijven. Het gaat om objecten met een bijzondere archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis.
Op basis van het decreet wordt een Topstukkenlijst van zeldzame en onmisbare voorwerpen en verzamelingen opgesteld. Voor die beschermde voorwerpen gelden speciale beschermingsmaatregelen en uitvoerbeperkingen. Omdat aan het behoud van dit erfgoed groot belang wordt gehecht, is het ook mogelijk er restauratiesubsidies voor aan te vragen.
