Peter Paul Rubens

Onafgewerkt

Rubens bouwde het schilderij op met grote, losse penseeltekeningen. Sommige partijen zijn meer uitgewerkt; bij andere zijn de vormen alleen maar summier aangeduid. Kennelijk zocht Rubens nog naar de geschikte compositie. Zo heeft de gehelmde soldaat in het midden nog drie armen en twee wapens. De geharnaste ruiter op een wit strijdros is de Franse koning in volle actie. ‘Ralliez-vous à mon panache blanc!’ (volg mijn witte vederbos!) zou hij hebben geschreeuwd naar zijn manschappen. In tegenstelling tot veel van zijn collega-legeraanvoerders ging Hendrik voorop in de strijd.

Afgesneden doek

Het doek was oorspronkelijk tweemaal zo groot. Voor het krijgsgewoel op het achterplan deed Rubens een beroep op Peter Snayers (1592-1667), een specialist in oorlogstaferelen. Later zou Rubens dit gedeelte hebben afgewerkt door hier en daar een krachtig accent aan te brengen, de ‘finishing touch’. De voltooide bovenste helft met het werk van Snayers werd er vorige eeuw afgesneden door een kunsthandelaar.

Prestigieuze opdrachten

In 1622 ondertekende Rubens een contract met Maria de’ Medici voor de uitvoering van twee reeksen van elk vierentwintig grote schilderijen. Ze waren bestemd voor haar nieuwe Parijse residentie nabij de Seine, het Palais du Luxembourg. Het contract voor dit ambitieuze project stipuleerde dat de meester minstens alle figuren zelf moest schilderen. De eerste reeks toont de belangrijke gebeurtenissen uit Maria’s leven, van Florentijnse prinses tot koningin van Frankrijk, en ten slotte haar rol als koningin-moeder. Deze monumentale schilderijenreeks hangt nu in het Musée du Louvre in Parijs. De tweede serie moest de roemruchte daden verbeelden van Maria’s echtgenoot, koning Hendrik IV, die in 1610 was vermoord toen hij in een open koets door Parijs reed. Hendrik IV was een van de succesvolste Franse koningen. Hij slaagde erin om aan de burgeroorlog tussen protestanten (hugenoten) en katholieken een eind te maken. De basis voor zijn koningschap legde Hendrik IV op het slagveld. In de decennia dat katholieken en hugenoten elkaar op leven en dood bevochten, vestigde hij zijn reputatie als onverschrokken en doortastend leider. Door allerlei politieke verwikkelingen aan het Franse hof bleef de reeks over zijn leven uiteindelijk onafgewerkt.

Specificaties

• Peter Paul Rubens (1577-1640)
• Hendrik IV in de slag bij Ivry
• Olieverf op doek